اندیشه های فلسفی و عرفانی مولانا
«رفتار شناسی مولانا»
در تاریخ تفکر اسلامی سال ها پس از نزول قرآن بود که رفته رفته اندیشه متفکران و متکلمان مسلمان معطوف به این پرسش شد که آیا هر کاری که خداوند می کند نیکوست یا آنکه خداوند هر کاری را که ذاتا نیکو است انجام می دهد ؟
اشاعره معتقد بودند که اگر مدعی شویم خداوند نمی تواند فعل قبیح مرتکب شود او را عاجز داشته ایم و قدرت وی را محدود نموده ایم .
معتزله معتقد بودند که ارتکاب فعل قبیح مثل ظلم ، خلف وعده ، امر به فحشا و ترک اصلح و قادر نبودن بر خلق شریک ، با عدل خداوندی منافات دارد و قادر نبودن خداوند بر انجامشان همچون قادر نبودن او بر خلق شریک است .
این اشاعره بودند که جهت حفظ مالکیت و سلطنت مطلقه خداوند ، دست او را در هر کاری گشوده داشتند ، و در مقابل ، معتزله برای آنکه عدالت باری را خدشه دار نکنند . سلطنت و مالکیت وی را محدود کردند.
اشاعره مالکیت و سلطنت مطلقه خداوند را محمل خوبی برای پیراستن ساحت باری از غبار ظلم دانستند . عده ای از متکلمان همچون غزالی می گفتند ظلم یعنی تصرف عدوانی در ملک غیر و چون در جهان ، غیر از خداوند مالکی وجود ندارد ، و همه چیز و همه جا ملک اوست ، پروردگار با مملوکات خود هر چه کند عین عدل است و ظلم نیست . وقتی کسی خانه خود را می سوزاند ، چه کسی می تواند بگوید جایز نیست ؟ آیا ستمگری است ؟ مطابق این استدلال که یفعل فی ملکه لا فی ملک غیره . فعل باری مشمول هیچ ضابطه ای نیست .
مساله به داستان «حسن و قبح» باز می گردد که از مواریث نیکوی یونانی است که در اصل به معنای زیبایی و زشتی بوده است . در اخلاق یونانی نه تنها موجودات عالم زشت و زیبا بود بلکه رفتارهای آدمیان هم زشت یا زیبا قلمداد می شد .
مولوی اشعری
جلال الدین مولوی که خود مذاق اشعری داشت گفت : این که خداوند کافر را و کفر آفریده برای قدرت نهایی اوست . بدین خاطر باید همه جا به قضای الهی رضایت داد. چرا که اگر نقاشی عمدا نقش زشت بکشد . نشان می دهد که بر هر گونه تصویری توانائی دارد .
قوت نقاش باشد آنکه او هم توان زشت کردن هم نکو
زشتی خط ، زشتی نقاش نیست بلکه از وی زشت را بنمودنی است
(مثنوی ، دفتر سوم ، ابیات 3-1372)
تاثیر شگرف و عمیقی که شخصیت و افکار بلند مولانا بر روح و روان عارفان و عاشقان مکتب عرفانی او می گذارد ، غیر قابل انکار است . به چند نمونه از رقتار وی در مقابل معلمش شمس الدین تبریزی اشاره می شود ؛
- مولانا استاد خود را ، رستاخیزی که در وی انقلاب روحی ایجاد کرده ، رحمت بی انتها ، مفتاح زندان ، و درخشان تر از خورشید تصور می کند . کسی که روح می دهد و مظهر علم و عمل است .
ای رستخیز ناگهان وی رحمت بی منتها ای آتش افروخته در بیشه اندیشه ها
امروز خندان آمدی، مفتاح زندان آمدی بر مستمندان آمدی،چون بخشش وفضل خدا
خورشید را حاجب تویی،امید را واجب توئی مطلب تویی طالب تویی، هم مبتدا هم منتها
ای روح بخش بی بدل، وی لذت علم و عمل باقی بهانست و دغل،کین علت آمد آن دوا
(مطلع دیوان شمس)
- مولانا مطلقا از انجام بدی نهی میکند و می گوید ؛ لاجرم بدی به بدی منتهی می شود و هیچ راه فراری نیست ؛
چونکه بد کردی بترس ایمن مباش زانکه تخم است و برویاند خداش
چند گاهی او بپوشاند که تا آید آخر زان پشیمانی تو را
- مولوی علاج مشکلات ظاهری را مشورت می داند ؛
گر در آن آدم بکردی مشورت در پشیمانی نگفتی معذرت
زانکه با عقلی چو عقلی جفت شد مانع بد فعلی و بد گفت شد
- مولوی علاج مشکلات درونی و روحی را مصاحبت با یار خدائی می داند ؛
رو بجو یار خدائی را تو زود چون چنان کردی خدا یار تو بود
یار، چشم توست ای مرو شکار از خس و خاشاک او را دور دار
یار، آینه است جان را در حزن در رخ آینه ای جان دم مزن
- از نظر مولانا حافظ انسان ، دانش است . و پرهیز از جاهل ؛
خواب بیداری است چون با دانش است وای بیداری که با نادان نشست
-
:: برچسب‌ها:
اندیشه های ,
:: بازدید از این مطلب : 3632
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
